Phân tích bài thơ Con cò đi ăn đêm

Đề bài: Phân tích bài thơ Con cò đi ăn đêm

Bài làm

 “Con cò mà đi ăn đêm    
 Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
 Ông ơi ông vớt tôi nao
 Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong 
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con

Trong kho tàng ca dao dân ca Việt Nam thì con cò được biết đến như là một hình ảnh biểu tượng cho người nông dân người lao động và cả thân phận người phụ nữ. Bài thơ “Con cò mà đi ăn đêm” là một tác phẩm suất sắc của các tác giả dân gian, đó không chỉ đơn thuần là lời hát ru mà nó còn mang ý nghĩa triết lý sâu sắc

Hình ảnh con cò trong ca dao luôn gần gũi, trong trẻo vô cùng. Con cò là người bạn thân thiết của nhà nông.Con cò trong ca dao là hiện thân của người dân cày quê ta chất phác siêng năng cần mẫn trải qua nhiều vất vả.Cánh cò từ hàng nghìn năm qua đã nhập vào tâm hồn tuổi thơ qua lời hát ru êm ái của mẹ. Trong bài thơ “con cò mày đi ăn đêm”thì con cò cũng mang một ý nghĩa sâu sa như thế

 “Con cò mà đi ăn đêm    
 Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

  “Con cò mà đi ăn đêm” rõ ràng là một cách nói ngược. Vì trong tâm thức thường nhật của nhân dân,cò đi ăn ngày, chỉ có vạc mới ăn đêm.  mới đi ăn đêm, chứ cò thì kiếm ăn ban ngày. Cò phải đi ăn đêm, đó là một nghịch lý trong cuộc đời. Cuộc sống của cò nhiều lận đận, vất vả. Chữ “mà” trong câu ca làm nổi bật cấu trúc tương phản, gợi lên nhiều xót xa cảm thương cho một đời còCần cù, chịu khó kiếm ăn tưởng sẽ được ấm no, hạnh phúc? Bầy cò con chắc sẽ được mẹ cò tha mồi về tổ cho nhiều hơn? Cuộc đời vất vả gian truân thế, cò còn phải trải fqua nhiều bất hạnh đắng cay, nhiều hoạn nạn đau đớn không thể nào kể xiết! Cò đã “đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao”. Cò có cánh, cò bay giỏi, cò có rơi xuống ao thì vẫn bay lên được. Hai từ “lộn cổ” nói lên tai họa cò gặp phải. Cò không thể nào thoát hiểm được khi bị “lộn cổ xuống ao”. Tiếng cò cất lên trong đêm khuya sao mà thảm thương thế. Câu cảm thán diễn tả tiếng kêu cứu, lời phân trần của cò:

Con cò mà đi ăn đêm

Phân tích bài thơ Con cò mà đi ăn đêm

Con cò trong bài ca dao là hình ảnh ẩn dụ, là biểu tượng về người nông dân “hai sương một nắng”. Đó là những con người hiền lành, chất phác cần cù, lam lũ, chịu thương chịu khó trong cuộc đời. Bất hạnh của con cò “lộn cổ xuống ao” cũng là những bất hạnh, hoạn nạn của nhà nông đứng trước mọi thế lực thống trị và áp bưc trong xã hội. Sưu cao thuế nặng. Ách thống trị nặng nề của bọn vua quan. Nạn áp bức, bòn rút của bọn địa chủ, cường hào. Trải qua hàng ngàn năm, người nông dân Việt Nam đã đổ mồ hôi vất vả làm ra củ khoai, hạt gạo nuôi sống nhân dân, nhưng cuộc đời của họ có khác gì thân phận con cò trong bài ca dao nay. Tiếng kêu thương của con cò đã vọng vào cuộc đời theo thời gian năm tháng. Bài ca dao đã gieo vào lòng chúng ta sự xót thương, đồng cảm với bao nạn nhân trong xã hội, nhất là đối với số phận người nông dân Việt Nam đêm trước cách mạng Tháng Tám.  

Ông ơi! ông vớt tôi nao,

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.

Ở đây nhân vật trọng tâm là con cò. Thường thì cò kiếm ăn vào ban ngày. Như vậy đây là một hoàn cảnh bất bình thường. Vì sao mà cò lại phải lặn lội mò cua bắt tép vào ban đêm? Bởi vì nghèo, kiếm ăn ban ngày gia đình cò không đủ để tồn tại. Người đọc đã thương cảm, cuốn hút ngay khi đọc câu mở đầu. Chữ mà trong câu ca dao làm nổi bật cấu trúc tương phản, gợi nhiều xót xa cho một đời cò. ông Vũ Ngọc Phan ghi: con cò mày đi ăn đêm ăn đêm nghịch lý thì cò lộn cổ xuống ao.

Có xáo thì xáo nước trong,

Đừng xáo nước đục đau lòng cò con

Gặp tai họa chưa chắc đã thoát hiểm: tính mạng nghìn cân treo sợi tóc. Trước cái chết cầm chắc trong tay, thế mà cò chỉ nghĩ đến bầy con thơ, thương bầy con nhỏ tội nghiệp. Cò giàu tình thương yêu, giàu đức hy sinh và vị tha. Cò cam chịu số phận. Những phẩm chất ấy của cò cũng là những đức tính của nhà nông quê ta.

Cái đặc sắc của bài ca dao là ngoài tình cảm nhân đạo còn hàm chứa tư tưởng rất đẹp. Đã có câu tục ngữ nêu lên cách ứng xử “đói cho sạch, rách cho thơm”.

Âm điệu bài ca như tiếng nấc, đọc lên nghe thật là ai oán, cay đắng nghẹn ngào. Các biện pháp nghệ thuật như ẩn dụ, điệp từ và cảm thán đã góp phần làm tăng tính thẩm mĩ và biểu cảm của bài thơ dân gian này.

Bài ca dao giản dị, mộc mạc mà giàu sức gợi. Bởi vậy nó đòi hỏi người đọc phải vượt qua chữ và nghĩa để bay bổng trong liên tưởng: Liên tưởng xa về con người Việt Nam; liên tưởng gần về người vợ, người mẹ sau lũy tre xanh của một thời đã xa. Riêng tôi, tôi xin giữ lại hình ảnh con cò-người mẹ chỉ vì chúng ta ai cũng yêu quý mẹ, tự hào về mẹ.

Trong cái vỏ bọc đơn sơ, bài ca dao ẩn chứa một triết lý sống cao đẹp của con người Việt Nam muôn thuở. Đó là vẻ đẹp kín đáo mà bài ca dao không ngừng dâng tặng cho mỗi một chúng ta

Học bài ca dao “Con cò mà đi ăn đêm” ta thêm thương yêu kính phục những người nông dân Việt Nam cần cù, chất phác, chịu thương, chịu khó. Bài học "thà chết trong còn hơn sống đục" mà các tác giả dân gian gửi cho đến nay vẫn còn có nhiều ý nghĩa đối với thế hệ trẻ chúng ta.

Lưu Nguyễn

Từ khóa tìm kiếm:

• https://thuvienbaitap com/phan-tich-bai-tho-con-co-di-dem html